İnternet dünyası IP sistemi üzerinden işlemektedir. Ipv4 ve Ipv6 olarak iki farklı numaralandırma sistemi oluşturulmuştur. Ipv6 sistemi Ipv4 sisteminin eksikliklerinden dolayı (özellikle sayısal eksiklik) çıkmıştır.

Tabii biz İnternet dünyasında IP adresinden ziyade isimleri görmekteyiz. Bu isimler sayesinde hatırlanması zor olan IP adresleri yerine isimler kullanılmaktadır. Bu isim sistemi ise "Domain Name System" (DNS) olarak adlandırılmaktadır. Alan adları pek çok yerde işlerimizi kolaylaştırmaktadır.

Çok çeşitli yazılımlar bu işte kullanılmakla beraber, bunlardan en yaygın ve açık kaynak kodlu olanı BIND'dir (http://www.isc.org). Alan Adı Sistemi, kısaca şöyle çalışmaktadır:

.....metu.edu.tr
                    ^^ Kök alan adı.
             ^^^ İkincil alan adı.
     ^^^^ Sonraki alan adları.

Kök kaynak sunucuları üzerinde hangi alan adının kimin tarafından tutulması gerektiği bilgileri vardır. Mesela, .tr alan adlarının nic.tr sunucularında tutulduğu bilgisi vardır (Bu yazının hazırlandığı tarih itibariyle 6 adet sunucu üzerinde tutulmaktadır). Bu kök sunuculardan sonra ana sunucular (örneğimizden devam edersek .tr) diğer alt alan adlarını barındırırlar. Türkiye'de com.tr, edu.tr, org.tr gibi ikincil alan adı yapılandırması mevcuttur. Bazı ülkeler (mesela Almanya, .de) bu tür yapılandırmaya gitmemişlerdir. Bugün itibarıyla, .tr altında com.tr, gen.tr org.tr gibi 20 tane alt alan adı grubu bulunmaktadır. .tr alan adları yönetimi ile ilgili bilgi edinmek için http://www.nic.tr adresinden yararlanabilirsiniz.

Örnek olarak www.metu.edu.tr adresini ele alırsak:

Sırasıyla sondan başa doğru; .tr kime ait sorusunu kök sunucuları cevaplayacaktır. Bu cevabı alan DNS sistemi bu sefer edu.tr'a kim bakar diye .tr sunucularına soracaktır. Tesadüf eseri aynı sunucular (yani .tr sunucuları) edu.tr'a da bakmaktadır. Daha sonra edu.tr sunucularına metu.edu.tr adresine kim bakar diye soracaktır. Gerekli cevabı aldıktan sonra son olarak da www.metu.edu.tr adresinin IP'si nedir diye metu.edu.tr DNS sunucularına soracaktır. ODTÜ DNS sunucuları ns1.metu.edu.tr ve ns2.metu.edu.tr isimlerine sahiptir.

Bu işlemde gözden kaçırılmaması gereken nokta sorgulama sisteminde belli bir ağaç dizini olmasıdır. Yani kök dizini www.metu.edu.tr adresinin IP adresine cevap vermez. Cevabı ilgili alan adı sunucusundan almak gerekmektedir.

Kullanıcı olarak bizi ilgilendiren kısmı ise her alan adına karşılık bir IP adresi tanımlanabilmesidir. Alan adı sunucuları bazen yanlış ayarlanabilir veya çalışmayabilir. Bu tür sorunlarda alan adı sunucusunu tetkik etmek gerekebilir. Bunun için Microsoft işletim sistemine sahip bilgisayarlarda nslookup, UNIX/LINUX sistemlerinde ise host komutları kullanılmaktadır. Tabii bunun yanında dnstop, dnstracer gibi yazılımlar da bulunmaktadır.

İşletim sistemlerinde bulunan bilgisayar adı ile DNS sistemlerinde bulunan isimlerin aynı olmasına gerek yoktur. Bu adlardaki farklılıklar sistemin çalışmasına zarar vermez. Bazı durumlarda yararı da olabilir.

İsim sistemlerinde forward (isimden-IP'ye) ve reverse (IP'den-isme) tanımları olarak adlandırılan önemli iki tanım çıkmaktadır. Bu tanımların olmaması veya yanlış olması bazen sistemin çalışmasına engel olmaktadır. Mesela, forward ve reverse tanımları yanlış olan sistemlerin büyük kısmı e-posta atarken sorun yaşamaktadır.

Aynı zamanda isim tanımları olmayan veya yanlış olan pek çok IP'nin kötü amaçlarla kullanıldığı düşünülmektedir. Bu yüzden bu sistemler ağlarda çok hoş karşılanmamakta ve hizmet verilmemektedir.

DNS sunucuları, kendisinde olmayan kayıtları bağlı olduğu bir üst sunucuya sorarak ilgili kaydı bulup kullanıcıya iletebilmektedir. Özyineli (recursive) sorgu denilen bu yapıda, dünya üzerindeki herhangi bir alan adı, ilgili DNS sunucusu tarafından araştırılıp sonucu kullanıcıya iletilmektedir. Bu bilgi, sunucunun önbelleğinde belli bir süre kalmakta, benzer sorgulara kendi üzerinden hızlıca cevap vermesi sağlanmaktadır. ODTÜ DNS sunucuları, yerleşke içerisinden her çeşit sorguya açıktır. Özyineli (recursive) sorgulama, yerleşke dışına kapalı olup, sadece ODTÜ'ye ait sorgulara cevap dönmektedir.

İnternet sisteminin düzgün bir şekilde çalışması ve düzgün bir servis almak için isim tanımlarının düzgün yapılması önemlidir. Sistem ve ağ yöneticilerinin bu konuda duyarlı olmaları gerekmektedir.

Hüsnü Demir - Ozan Saygın Caner