Web Sayfası Hazırlama İpuçları
 
 Edit�r'den
 Linux ile G�venlik  Duvar� ve Sanal A�lar
 Web Sayfas� Haz�rlama  ï¿½pu�lar�
 Windows G�venli�i - II
 Bili�im Uzman� m�,  G�neyli mi?
 Milyarlarca Dolar ��pe  Gitti!
 B�ro ��inde Boyun - Bel  Sorunlar�
 CISN Ar�iv
 Anket
 Geribildirim
 
     
 

Kişisel ya da kurumsal olsun, herhangi bir web sayfası hazırlarken bir yöntem izlemek ve genel olarak kabul görmüş bazı kurallara uymak, hazırlanan web sayfalarının amacına ulaşmasına yardımcı olabilir. Bu metinde, web sayfası hazırlamak için temel bir yöntem önerisinden ve dikkat edilmesi gereken bazı konulardan bahsedilmektedir.

Web sayfası hazırlamak için önerilen yöntem:

Bir web sayfasının hazırlığı temel olarak 3 aşamadan oluşur: Planlama, tasarım ve bakım.

  • Planlama: Web sayfasını hazırlamaya başlarken öncelikle, sayfanın amacı ve kimlere yönelik olacağı belirlenmelidir.
  • Web sitesinin amacı: Bir web sayfası kişinin/kurumun tanıtımı, kişi/kurum hakkında bilgi verme, belli kullanıcılarla iletişim kurma ya da etkileşim sağlama gibi amaçlarla oluşturulabilir. Web sayfasının amacı önceden net olarak belirlenmelidir ve tüm tasarım bu doğrultuda yapılmalıdır. Aksi takdirde, sayfayı bir kez ziyaret eden bir kullanıcı, sayfada neleri bulabileceğini anlayamaz, sayfadan nasıl yararlanacağını bilemez ise hayal kırıklığına uğrayabilir ve bir daha o sayfayı ziyaret etmeyebilir. Örneğin, sadece bilgi sağlama amaçlı hazırlanmış bir sayfada çok ağır imajlar kullanmak, sayfanın daha yavaş çalışmasına neden olabilir ve bir kullanıcı aradığı bilgiye hızlıca ulaşamaz ise, web sayfası da amacına hizmet edememiş olur.

  • Hedef kullanıcı kitlesi: Web sayfasının amacı belirlendikten sonra kimlere yönelik olacağı da net olarak belirlenmelidir. Bu aşama önemlidir çünkü, hedef kitleye (örneğin; hayvanseverler ya da Türk Sanat Müziği'ne ilgi duyanlar hedef kitle olarak seçilebilir) hangi yöntemlerle ulaşılacağı (örneğin; görsel-işitsel malzemenin yoğun olarak kullanılması ya da olabildiğince az teknoloji kullanılması) ve nasıl bir arayüz hazırlanacağı (örneğin; çok renkli ve karmaşık menülerin kullanıldığı ya da sade ve sadece metinsel bilgilere yer verilen bir arayüz seçimi yapılabilir) kararları, tüm tasarım aşamalarını etkileyecek önemli kararlardır. Aynı zamanda, hedef kullanıcı kitlesinin bilgisayar okur-yazarlık seviyesi ve ne gibi teknolojik olanaklara sahip olduğu bilgileri de izleyen aşamalarda web sayfası hazırlayacakların göz önünde bulundurması gereken kriterlerdir.
  • Tasarım: Amacın ve hedef kullanıcı kitlesinin belirlenmesi sonrasında, web sayfasının 4 aşamalı tasarımına başlanabilir. Bu aşamalar birbiri ardına takip edilebileceği gibi, web sayfası hazırlayıcısının tercihine bağlı olarak birbirine paralel olarak da yürütülebilir.
  • İçerik tasarımı: Kullanıcılar web sayfalarını öncelikli olarak içeriği için ziyaret ederler. Dolayısıyla görüntüsünden önce, sayfa içinde hangi bilgilerin nasıl bir yapı içinde sunulacağı tasarlanmalıdır. İlk olarak, ana ve alt başlıklardan oluşan bir içerik taslağı çıkarılmalıdır. Bu şekilde hangi bilginin hangi başlık altında bulunacağı, bilgilere hangi yollardan ulaşılabileceği ve tahmini sayfa sayısı belirlenebilir. Daha sonra her bir başlığın altına ilgili bilgiler yerleştirilir. Bilgiler organize edilirken, genel olarak bütünlüğü sağlamaya ve sayfalar arasında kaybolmayı engellemeye dikkat edilmelidir.
  • Görsel tasarım: Bilgi yapısı tasarlandıktan sonra (ya da tasarlanırken) sayfaların arayüz tasarımına geçilebilir. Planlama aşamasında verilen kararlar arayüz tasarımını doğrudan etkiler. Logo/imaj/fotoğraf vb. görsel malzemenin ne ölçüde kullanılacağı, renk seçimleri, bilgilerin sayfanın neresine, hangi özelliklerde yerleştirileceği gibi tercihler bu kararlar doğrultusunda yapılır. Elbette bu aşamada, web sayfası hazırlayacakların kişisel becerisi ve görsel tasarım yapmak için gerekli herhangi bir imaj/grafik editörü programı kullanma yeteneği de önem kazanmaktadır.
  • Altyapı tasarımı: Görsel tasarımdan sonra (ya da tasarım sırasında) bilgilerin ve hazırlanan tasarımın web ortamına nasıl aktarılacağı konusunda tercihler yapılmalı ve sonraki çalışmalara kolaylık sağlaması amacıyla bir şablon sayfa oluşturulmalıdır. Şablonu oluştururken sadece HTML mi kullanılacağı ya da çeşitli programlama/scripting dilleri (php, java gibi) kullanılarak mı kodlama yapılacağı belirlenir. Web sayfalarının hangi teknik ortamlarda sunulacağı ve sayfaların dinamiklik seviyesi de gözardı edilmemelidir (özellikle kendine ait web sunucusu kullanacak kişi/kurumlar hangi işletim sistemi ve web sunucu programın en uygunu olduğunu araştırmalıdır). Çok sık güncelleme gerektirmeyen, durağan yapıdaki web sayfaları HTML ile kolayca kodlanabilir; fakat içeriği sıklıkla değişmesi planlanan, esnek ve her zaman güncel bilgi sunması düşünülen web sayfalarının hazırlığında bir programlama/scripting dili kullanımı zorunlu olabilir. Şablon sayfa tamamlandıktan ve gerekli kontrolleri yapıldıktan sonra, ilk aşamada belirlenen bilgi yapısına göre tüm web sayfaları bu şablon kullanılarak kolayca hazırlanabilir.
  • Test: Tasarım aşamasının ilk 3 adımı (içerik tasarımı, görsel tasarımı, altyapı tasarımı) tamamlandıktan sonra, hazırlanan tüm web sayfaları kullanıma açılmadan önce, çeşitli ölçütlere göre ve mümkünse hedef kullanıcı kitlesinden seçilecek temsilcilerle tekrarlı testlere tabi tutulmalıdır. Test kriterleri arasında en bilinenleri, sayfaların farklı tarayıcı programlar ve işletim sistemleri ile mümkün olduğunca uyumlu olması, hızlı ve kolay kullanılabilir olması, karışık bulunmaması, okunaklı olması ve rahat dolaşım imkanı vermesidir. Testler sırasında ortaya çıkan hatalar ya da sorunlar, tasarım aşamasının ilgili adımına dönülerek düzeltilmeli ve çözümler oluşturulmalıdır. Testler sonrasında sorunlar/hatalar düzeltildikten sonra web sayfaları artık kullanıma açılabilir.
  • Bakım: Aslında web sayfalarını kullanıma açmak, web sayfası hazırlayıcısının işinin bittiği anlamına gelmemelidir. Sayfalar kullanıma açıldıktan sonra özellikle içeriğin güncel tutulması, sayfaların rutin olarak kontrol edilmesi, oluşan hataların giderilmesi gerekir. Bakım aşamasında, web sayfalarını kullanan kullanıcılarla olan iletişim de önemlidir. Mümkünse web sayfaları içerisinde, kullanıcılardan görüş, yorum ve önerilerin alınabileceği, kullanıcılar tarafından farkedilen hataların bildirilebileceği bir araç bulundurulması (bu amaçla bir form kullanılabilir), sayfaların kullanıcılar tarafından hem benimsenmesine, hem de daha da geliştirilmesine katkı sağlayabilir.
  • Web sayfası hazırlarken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:
  • Sayfa başlığı
    • Sayfanın amacını ve içeriğini iyi ifade etmelidir.
  • Sayfaların uzunluğu
    • Mümkünse monitör ekranında görüntülenebilen bölümden daha uzun olmamalıdır (scrolling'den olabildiğince kaçınılmalıdır). Uzun ve tek bir web sayfası yerine, kısaca hazırlanmış ve birbirine uygun şekilde bağlanmış web sayfaları daha rahat okunabilir ve kullanılabilir.
    • Diğer taraftan, web sayfaları, rahatsızlık verecek ve kullanıcıların birbiri ardına farklı sayfalara tıklamasına sebep olacak şekilde çok kısa da olmamalıdır.
    • Web sayfalarının basılı eserler olmadığı göz ardı edilmemelidir.
  • İmajlar
    • İmaj dosyalarının büyüklüğü:
      • Web sayfasında kullanılacak herhangi bir imajın dosya büyüklüğünün, sayfayı yavaşlatmaması için, 12 Kb'ı geçmemesi önerilir.
      • Daha büyük imaj dosyaları kullanılacaksa, imajların küçük versiyonları sayfaya yerleştirilebilir ve isteyen kullanıcıların bu versiyonlara tıklayarak, imajların orjinal halini görüntülemesi sağlanabilir.
    • İmajların kalitesi:
      • Yüksek kaliteli imajlar, göreceli olarak büyük dosya büyüklüğüne sahiptir; dolayısıyla, kaliteli imaj kullanımı web sayfalarını yavaşlatabilir.
      • Düşük kaliteli imajlar ise web sayfasının hızını çok fazla etkilemese de, genel olarak sayfanın amacına, kullanımına, ziyaret oranına olumsuz etkide bulunabilir.
      • Dolayısıyla, imaj kullanımına ve kalitesine karar verirken, o imajın gerçekten gerekli olup olmadığına ve amacına hizmet edip etmediğine bakılarak tercihte bulunulmalıdır.
    • İmaj etiketleri:
      • İmajların gerekli tüm etiketleri (genişlik, yükseklik, alt bilgi gibi) düzgün şekilde tanımlanmalıdır.
  • Linkler
    • Link metinleri:
      • Link olarak kullanılan metinler işaret ettikleri sayfaları/bilgileri yeterince ifade etmelidir. Kullanıcılar bir linke tıkladıklarında hangi bilgiye ulaşacaklarını kolayca anlayabilmelidir.
    • Link açıklamaları:
      • Kullanıcıyı yönlendirmek amacıyla, web sayfaları içinde linkleri kısaca açıklayan bilgilere yer vermek, kullanıcının zaman kaybetmesini önler; gerçekten ihtiyaç duyduğu bilgiye daha çabuk ulaşmasına yardımcı olur.
    • Link güncelliği:
      • Sayfalarda yer verilen tüm linkler mutlaka aktif sayfalara bağlantılı olmalıdır.
      • Tüm linkler rutin olarak kontrol edilmeli, çalışmayan linkler düzeltilmeli ya da tamamen kaldırılmalıdır.
      • Rutin link kontrolü yapmak için bu amaçla geliştirilmiş çeşitli programlardan yararlanılabilir.
    • Link sayısı:
      • Bir web sayfasında kullanılan link sayısı kullanıcıyı rahatsız etmeyecek düzeyde tutulmalıdır.
      • Aynı sayfa içinde çok sayıda link kullanılması zorunlu ise, bu linkleri bir paragrafta içinde bulundurmaktansa, sıralı liste olarak sunmak kullanım kolaylığı sağlar.
  • Genel konular
    • Geribildirim:
      • Kullanıcılardan geribildirim edinmek için sayfa içinde web sayfası hazırlayıcısının iletişim bilgilerine ve/veya geribildirim formu gibi bir araca yer verilmelidir.
    • Son güncelleme tarihi bilgisi:
      • Sayfalarda son güncelleme tarihinin bulundurulması, sayfaların sahiplenildiği, önemsendiği ve güncel tutulduğu izlenimini verir. Sıkça güncelleme, sayfaların kullanıcılar tarafından tekrar ziyaret edilmesine yardımcı olabilir.
    • Doğru HTML kodlama:
      • Hazırlanan HTML kodlarının doğru olduğuna, sorunsuz çalıştığına ve genel olarak standartlara uygun olduğuna dikkat edilmelidir.
    • İmla/dilbilgisi kontrolü:
      • İmla ve dilbilgisi açısından sayfalarda yer alan tüm metinsel bilgiler kontrol edilmelidir.
      • Olası hatalar en kısa zamanda düzeltilmelidir; en ufak bir imla/dilbilgisi hatası sayfaları ziyaret eden kullanıcıları ve dolayısıyla web sayfalarının amacını/kullanım oranını olumsuz etkileyebilir.
    • Etik kurallar:
      • Web sayfalarında kullanılan her türlü görsel, işitsel malzemenin ve metin bilgilerinin bizzat web sayfası hazırlayıcısı tarafından oluşturulması önerilir. Başka kaynaklardan edinilerek kullanılmak istenen malzemeler için ise, mutlaka kaynak alınan kişi/kurumun adı belirtilmeli, mümkünse bu kişi/kurumlardan onay alınmalıdır.
      • ODTÜ merkezi sunucuları üzerinde oluşturulan web sayfalarının ODTÜ Bilgi İşlem ve Bilgisayar Ağı Kaynakları Kullanım Etiği'ne uygun olması beklenmektedir.
  • Internet üzerinde bir arama motoru ile yapılabilecek araştırma sonrasında web sayfası hazırlama konusunda teknik, yöntem, kaynak vb. konularda sayısız bilgiye ulaşmak mümkündür. Dileyenler farklı içerikte ve detayda hazırlanmış bu bilgi kaynaklarına erişerek, web sayfalarının hazırlığında yararlanabilirler. Bu metinde önerilen yöntem ve bahsedilen kurallar, temel düzeyde bilgi sağlamayı amaçlamış, web sayfası hazırlamak isteyen ama yöntemleri konusunda tereddüt yaşayan kullanıcılara bir ön bilgi sağlamayı hedeflemiştir.

    Cihan YILDIRIM-YÜCEL

     
         
      - BAŞA DÖN -