| |
Kişisel ya da kurumsal olsun, herhangi bir web sayfası hazırlarken bir
yöntem
izlemek ve genel olarak kabul görmüş bazı kurallara uymak, hazırlanan web sayfalarının
amacına ulaşmasına yardımcı olabilir. Bu metinde, web sayfası hazırlamak için
temel bir yöntem önerisinden ve dikkat edilmesi gereken bazı konulardan bahsedilmektedir.
Web sayfası hazırlamak için önerilen yöntem:
Bir web sayfasının hazırlığı temel olarak 3 aşamadan oluşur: Planlama, tasarım
ve bakım.
Planlama: Web sayfasını hazırlamaya başlarken öncelikle, sayfanın
amacı ve kimlere yönelik olacağı belirlenmelidir.
Web sitesinin amacı: Bir web sayfası kişinin/kurumun tanıtımı,
kişi/kurum hakkında bilgi verme, belli kullanıcılarla iletişim kurma ya da
etkileşim sağlama gibi amaçlarla oluşturulabilir. Web sayfasının amacı
önceden net olarak belirlenmelidir ve tüm tasarım bu doğrultuda yapılmalıdır.
Aksi takdirde, sayfayı bir kez ziyaret eden bir kullanıcı, sayfada neleri
bulabileceğini anlayamaz, sayfadan nasıl yararlanacağını bilemez ise hayal
kırıklığına uğrayabilir ve bir daha o sayfayı ziyaret etmeyebilir. Örneğin,
sadece bilgi sağlama amaçlı hazırlanmış bir sayfada çok ağır imajlar kullanmak,
sayfanın daha yavaş çalışmasına neden olabilir ve bir kullanıcı aradığı
bilgiye hızlıca ulaşamaz ise, web sayfası da amacına hizmet edememiş olur.
Hedef kullanıcı kitlesi: Web sayfasının amacı belirlendikten
sonra kimlere yönelik olacağı da net olarak belirlenmelidir. Bu aşama
önemlidir çünkü, hedef kitleye (örneğin; hayvanseverler ya da Türk Sanat
Müziği'ne ilgi duyanlar hedef kitle olarak seçilebilir) hangi yöntemlerle
ulaşılacağı (örneğin; görsel-işitsel malzemenin yoğun olarak kullanılması
ya da olabildiğince az teknoloji kullanılması) ve nasıl bir arayüz hazırlanacağı
(örneğin; çok renkli ve karmaşık menülerin kullanıldığı ya da sade ve sadece
metinsel bilgilere yer verilen bir arayüz seçimi yapılabilir) kararları,
tüm tasarım aşamalarını etkileyecek önemli kararlardır. Aynı zamanda,
hedef kullanıcı kitlesinin bilgisayar okur-yazarlık seviyesi ve ne gibi
teknolojik olanaklara sahip olduğu bilgileri de izleyen aşamalarda web
sayfası hazırlayacakların göz önünde bulundurması gereken kriterlerdir.
Tasarım: Amacın ve hedef kullanıcı kitlesinin belirlenmesi sonrasında,
web sayfasının 4 aşamalı tasarımına başlanabilir. Bu aşamalar birbiri ardına
takip edilebileceği gibi, web sayfası hazırlayıcısının tercihine bağlı olarak
birbirine paralel olarak da yürütülebilir.
İçerik tasarımı: Kullanıcılar web sayfalarını öncelikli olarak
içeriği için ziyaret ederler. Dolayısıyla görüntüsünden önce, sayfa içinde
hangi bilgilerin nasıl bir yapı içinde sunulacağı tasarlanmalıdır. İlk
olarak, ana ve alt başlıklardan oluşan bir içerik taslağı çıkarılmalıdır.
Bu şekilde hangi bilginin hangi başlık altında bulunacağı, bilgilere hangi
yollardan ulaşılabileceği ve tahmini sayfa sayısı belirlenebilir. Daha
sonra her bir başlığın altına ilgili bilgiler yerleştirilir. Bilgiler
organize edilirken, genel olarak bütünlüğü sağlamaya ve sayfalar arasında
kaybolmayı engellemeye dikkat edilmelidir.
Görsel tasarım: Bilgi yapısı tasarlandıktan sonra (ya da tasarlanırken)
sayfaların arayüz tasarımına geçilebilir. Planlama aşamasında verilen
kararlar arayüz tasarımını doğrudan etkiler. Logo/imaj/fotoğraf vb. görsel
malzemenin ne ölçüde kullanılacağı, renk seçimleri, bilgilerin sayfanın
neresine, hangi özelliklerde yerleştirileceği gibi tercihler bu kararlar
doğrultusunda yapılır. Elbette bu aşamada, web sayfası hazırlayacakların
kişisel becerisi ve görsel tasarım yapmak için gerekli herhangi bir imaj/grafik
editörü programı kullanma yeteneği de önem kazanmaktadır.
Altyapı tasarımı: Görsel tasarımdan sonra (ya da tasarım sırasında)
bilgilerin ve hazırlanan tasarımın web ortamına nasıl aktarılacağı konusunda
tercihler yapılmalı ve sonraki çalışmalara kolaylık sağlaması amacıyla
bir şablon sayfa oluşturulmalıdır. Şablonu oluştururken sadece HTML mi
kullanılacağı ya da çeşitli programlama/scripting dilleri (php, java gibi)
kullanılarak mı kodlama yapılacağı belirlenir. Web sayfalarının hangi
teknik ortamlarda sunulacağı ve sayfaların dinamiklik seviyesi de gözardı edilmemelidir (özellikle kendine ait web sunucusu kullanacak kişi/kurumlar
hangi işletim sistemi ve web sunucu programın en uygunu olduğunu araştırmalıdır).
Çok sık güncelleme gerektirmeyen, durağan yapıdaki web sayfaları HTML
ile kolayca kodlanabilir; fakat içeriği sıklıkla değişmesi planlanan,
esnek ve her zaman güncel bilgi sunması düşünülen web sayfalarının hazırlığında
bir programlama/scripting dili kullanımı zorunlu olabilir. Şablon sayfa
tamamlandıktan ve gerekli kontrolleri yapıldıktan sonra, ilk aşamada belirlenen
bilgi yapısına göre tüm web sayfaları bu şablon kullanılarak kolayca hazırlanabilir.
Test: Tasarım aşamasının ilk 3 adımı (içerik tasarımı, görsel
tasarımı, altyapı tasarımı) tamamlandıktan sonra, hazırlanan tüm web sayfaları
kullanıma açılmadan önce, çeşitli ölçütlere göre ve mümkünse hedef kullanıcı
kitlesinden seçilecek temsilcilerle tekrarlı testlere tabi tutulmalıdır.
Test kriterleri arasında en bilinenleri, sayfaların farklı tarayıcı programlar
ve işletim sistemleri ile mümkün olduğunca uyumlu olması, hızlı ve kolay
kullanılabilir olması, karışık bulunmaması, okunaklı olması ve rahat dolaşım
imkanı vermesidir. Testler sırasında ortaya çıkan hatalar ya da sorunlar,
tasarım aşamasının ilgili adımına dönülerek düzeltilmeli ve çözümler oluşturulmalıdır.
Testler sonrasında sorunlar/hatalar düzeltildikten sonra web sayfaları
artık kullanıma açılabilir.
Bakım: Aslında web sayfalarını kullanıma açmak, web sayfası hazırlayıcısının
işinin bittiği anlamına gelmemelidir. Sayfalar kullanıma açıldıktan sonra
özellikle içeriğin güncel tutulması, sayfaların rutin olarak kontrol edilmesi,
oluşan hataların giderilmesi gerekir. Bakım aşamasında, web sayfalarını
kullanan kullanıcılarla olan iletişim de önemlidir. Mümkünse web sayfaları
içerisinde, kullanıcılardan görüş, yorum ve önerilerin alınabileceği, kullanıcılar
tarafından farkedilen hataların bildirilebileceği bir araç bulundurulması
(bu amaçla bir form kullanılabilir), sayfaların kullanıcılar tarafından hem
benimsenmesine, hem de daha da geliştirilmesine katkı sağlayabilir.
Web sayfası hazırlarken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:
Sayfa başlığı
- Sayfanın amacını ve içeriğini iyi ifade etmelidir.
Sayfaların uzunluğu
- Mümkünse monitör ekranında görüntülenebilen bölümden daha uzun olmamalıdır
(scrolling'den olabildiğince kaçınılmalıdır). Uzun ve tek bir web
sayfası yerine, kısaca hazırlanmış ve birbirine uygun şekilde bağlanmış
web sayfaları daha rahat okunabilir ve kullanılabilir.
- Diğer taraftan, web sayfaları, rahatsızlık verecek ve kullanıcıların
birbiri ardına farklı sayfalara tıklamasına sebep olacak şekilde çok kısa
da olmamalıdır.
- Web sayfalarının basılı eserler olmadığı göz ardı edilmemelidir.
İmajlar
- İmaj dosyalarının büyüklüğü:
- Web sayfasında kullanılacak herhangi bir imajın dosya büyüklüğünün,
sayfayı yavaşlatmaması için, 12 Kb'ı geçmemesi önerilir.
- Daha büyük imaj dosyaları kullanılacaksa, imajların küçük versiyonları
sayfaya yerleştirilebilir ve isteyen kullanıcıların bu versiyonlara
tıklayarak, imajların orjinal halini görüntülemesi sağlanabilir.
- İmajların kalitesi:
- Yüksek kaliteli imajlar, göreceli olarak büyük dosya büyüklüğüne
sahiptir; dolayısıyla, kaliteli imaj kullanımı web sayfalarını yavaşlatabilir.
- Düşük kaliteli imajlar ise web sayfasının hızını çok fazla etkilemese
de, genel olarak sayfanın amacına, kullanımına, ziyaret oranına olumsuz
etkide bulunabilir.
- Dolayısıyla, imaj kullanımına ve kalitesine karar verirken, o imajın
gerçekten gerekli olup olmadığına ve amacına hizmet edip etmediğine
bakılarak tercihte bulunulmalıdır.
- İmaj etiketleri:
- İmajların gerekli tüm etiketleri (genişlik, yükseklik, alt bilgi
gibi) düzgün şekilde tanımlanmalıdır.
Linkler
- Link metinleri:
- Link olarak kullanılan metinler işaret ettikleri sayfaları/bilgileri
yeterince ifade etmelidir. Kullanıcılar bir linke tıkladıklarında
hangi bilgiye ulaşacaklarını kolayca anlayabilmelidir.
- Link açıklamaları:
- Kullanıcıyı yönlendirmek amacıyla, web sayfaları içinde linkleri
kısaca açıklayan bilgilere yer vermek, kullanıcının zaman kaybetmesini
önler; gerçekten ihtiyaç duyduğu bilgiye daha çabuk ulaşmasına yardımcı
olur.
- Link güncelliği:
- Sayfalarda yer verilen tüm linkler mutlaka aktif sayfalara bağlantılı
olmalıdır.
- Tüm linkler rutin olarak kontrol edilmeli, çalışmayan linkler düzeltilmeli
ya da tamamen kaldırılmalıdır.
- Rutin link kontrolü yapmak için bu amaçla geliştirilmiş çeşitli
programlardan yararlanılabilir.
- Link sayısı:
- Bir web sayfasında kullanılan link sayısı kullanıcıyı rahatsız etmeyecek
düzeyde tutulmalıdır.
- Aynı sayfa içinde çok sayıda link kullanılması zorunlu ise, bu linkleri
bir paragrafta içinde bulundurmaktansa, sıralı liste olarak sunmak
kullanım kolaylığı sağlar.
Genel konular
- Geribildirim:
- Kullanıcılardan geribildirim edinmek için sayfa içinde web sayfası
hazırlayıcısının iletişim bilgilerine ve/veya geribildirim formu gibi
bir araca yer verilmelidir.
- Son güncelleme tarihi bilgisi:
- Sayfalarda son güncelleme tarihinin bulundurulması, sayfaların sahiplenildiği,
önemsendiği ve güncel tutulduğu izlenimini verir. Sıkça güncelleme,
sayfaların kullanıcılar tarafından tekrar ziyaret edilmesine yardımcı
olabilir.
- Doğru HTML kodlama:
- Hazırlanan HTML kodlarının doğru olduğuna, sorunsuz çalıştığına
ve genel olarak standartlara uygun olduğuna dikkat edilmelidir.
- İmla/dilbilgisi kontrolü:
- İmla ve dilbilgisi açısından sayfalarda yer alan tüm metinsel bilgiler
kontrol edilmelidir.
- Olası hatalar en kısa zamanda düzeltilmelidir; en ufak bir imla/dilbilgisi
hatası sayfaları ziyaret eden kullanıcıları ve dolayısıyla web sayfalarının
amacını/kullanım oranını olumsuz etkileyebilir.
- Etik kurallar:
- Web sayfalarında kullanılan her türlü görsel, işitsel malzemenin
ve metin bilgilerinin bizzat web sayfası hazırlayıcısı tarafından
oluşturulması önerilir. Başka kaynaklardan edinilerek kullanılmak
istenen malzemeler için ise, mutlaka kaynak alınan kişi/kurumun adı
belirtilmeli, mümkünse bu kişi/kurumlardan onay alınmalıdır.
- ODTÜ merkezi sunucuları üzerinde oluşturulan web sayfalarının ODTÜ
Bilgi İşlem ve Bilgisayar Ağı Kaynakları Kullanım Etiği'ne uygun
olması beklenmektedir.
Internet üzerinde bir arama motoru ile yapılabilecek araştırma sonrasında web
sayfası hazırlama konusunda teknik, yöntem, kaynak vb. konularda sayısız bilgiye
ulaşmak mümkündür. Dileyenler farklı içerikte ve detayda hazırlanmış bu bilgi
kaynaklarına erişerek, web sayfalarının hazırlığında yararlanabilirler. Bu metinde
önerilen yöntem ve bahsedilen kurallar, temel düzeyde bilgi sağlamayı amaçlamış,
web sayfası hazırlamak isteyen ama yöntemleri konusunda tereddüt yaşayan kullanıcılara
bir ön bilgi sağlamayı hedeflemiştir.
Cihan YILDIRIM-YÜCEL
|
|
