 |
BİT'e Dayalı Öğrenme Üzerine Bir Literatür Araştırması |
|
Özet Bu makalede e-Öğrenme modelleri hakkında okuru daha iyi aydınlatabilmek için e-öğrenme literatüründen alıntı yaptığım belli konuları özetlemeye çalışacağım. Makalenin amacı, bilişim-iletişim teknolojilerinden (BİT) tam anlamıyla faydalanmayı hedefleyen, yüksek öğrenim düzeyindeki eğitim ve öğretimde yeni yeni kullanılmaya başlanan yaklaşım hakkında kısaca bilgi vermektir. İlk etapta, BİT temelli öğrenme yöntemlerinin yararlarından ve kısıtlamalarından bahsedeceğim; daha sonra hâlihazırdaki sanal öğrenme ortamları (SÖO) üzerinde duracağım. Üçüncü olarak, internete dayalı ders modelleri ve web tabanlı öğrenme yönetim sistemlerini tartışacağım. Son olarak ise, e-öğrenme çözümlerine ne zaman başlanması gerektiği hususunda birkaç önemli noktayı değerlendirmenize sunacağım. Giriş Birçok ülkede lise düzeyindeki eğitimin hâlihazırdaki yapısını ve nüfüsunu, geleneksel olmayan çok daha geniş öğrenci yelpazesinden alınan küçük bir yüzde teşkil ediyor. Ancak, son zamanlarda eğitimdeki yaklaşım kitlelerin yüksek öğrenim görmesi ve daha fazla katılımın sağlanabilmesi yönündedir. Bu yaklaşıma rağmen, pekçok ülkede yüksek öğrenime ayrılan fon sürekli bir düşüş içerisindedir. Köklü ve geleneksel üniversitelerde 'doğru uygulama' olarak kanıksanagelmiş olan yöntem, küçük ölçekli sınıflarda düzenli seminerlerle desteklenen dersler vermek ve öğretim görevlisine bireylerin sağlıklı biçimde ulaşabilmesini sağlamaktır. Ne var ki bu yöntem, zengin ve üst tabaka üniveristeleri dışında kalan bütün üniversiteler için gün geçtikçe daha da uygulanamaz hâle gelmektedir. Öğrenme edimini desteklemek amacıyla teknolojinin kullanılması, bilhassa bilişim ve iletişim teknolojileri üzerinde durulması, çok ümit vaat eden bir alandır. Bu teknoloji öğrencilere çalışmalarını mekân, zaman ve sürat bağlamında ayarlayabileceği bir ortam sağlamaktadır. Daha da önemlisi BİT'ler öğretim görevlilerine, öğrenciler ile sadece yüzyüze kurulan iletişim tipi dışındaki olanakları da sunmaktadır. Web teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte son birkaç yıl içinde eğitim alanında, bilhassa da eğitim verme motodlarında köklü değişiklikler yaşanmıştır. Dünyada bazı okullar, yüksek öğrenim kurumları ve üniversiteler eğitim-öğretim çerçeveleri içine web teknolojilerini de dahil etmişlerdir. Web tabanlı eğitim düzeneklerinin daha önce benzeri görülmemiş düzeyde esneklik ve etkileşim dağlama gibi faydaları vardır; bu faydaları örneklemek gerekirse, şöyle bir liste sunulabilir: BİT'e dayalı öğrenmenin sadece web ortamının elverdiği ders materyalini sunabilen bir sistem olmadığını anlamak önemlidir. Günümüzde webe dayalı öğrenme şekillerinin geleneksel öğrenme modellerinden hangi noktalarda ayrıldığını, bu farklılıkların etkilerini, yeni teknolojik altyapılarının bu amaç için daha verimli nasıl kullanılacağını tespit etmek ve daha iyi anlayabilmek üzere kapsamlı ve deneysel araştırmalar yapılmaktadır. En belirgin farklılıklar şu iki noktadan kaynaklanmaktadır: öğretim kadrosu ve arkadaşlar ile yüz yüze iletişimin kalkması ve hâkimiyetin öğretmenden öğrenciye kayması. Bu farklılıkların etkileri iki ana etkenle ilişkilendirilebilir: Burada ortaya atılan fikir, bu olumsuz etkilerin aşılması ve azaltılabilmesi için kurumun öğrenme modeline uygun düşecek ve bu modele oturtulabilecek bir uygulama yapılması gerekliliğidir. Bu uygulamalar, öğrencilerin yüz yüze yapılacak bir dizi dersle katılmalarını zorunlu kılmayı, ve dolayısıyla motivasyon arttırma, öğrenmede gelinen düzeyi değerlendirme, ders müfredatını iletme, uygun düşen sınav mekanizmalarını formüle etme ve sözlü-yazılı-uygulamalı testler yapabilme imkânı verebilme gibi yöntemlerini içerebilir. BİT'e Dayalı Öğrenme Modelleri E-öğrenme şu sıralar üzerinde çok araştırma yapılan bir alandır. Bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler ve e-öğrenme metodlarına olan ilginin artması ile birçok üniversitede e-öğrenme olgusunun pek çok yönünü sanal öğrenme ortamları (SÖO) ile birleştirme konusunda çalışmalar yapılmıştır son zamanlarda. SÖO kavramının oldukça yeni geliştirilmiş bir kavram olduğundan bahsetmekte fayda var. Kendi SÖO'sunu kurmuş olan pekçok üniversite bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse, Arap Açık Üniversitesi (The Arab Open University-AOU), BİT'leri ve geleneksel öğretim modellerini bir araya getiren bileşik bir sistem kullanmaktadır. Arap Açık Üniversitesi, müfredat iletilmesi, e-Sınav, e-Ödev ve bilgisayar aracılı iletişimi desteklemek için BİT'i kullanmaktır ve öğrencilerin yüzyüze yapılacak derslere de katılmalarını zorunlu kılmıştır. Başka bir örnek ise Singapur Milli Üniversitesi'nin (http://www.nus.edu.sg) kurduğu SÖO'dur. Singapur Milli Üniversitesi'nin (National University of Singapore-NUS) SÖO'su ilk olarak 1998 yılında kurulmuştur. 2,400 ders için ve 28,000 öğrenci ile sınıftaki eğitimi tamamlar nitelikte uygulanmaktadır. Birleşik Krallık Açık Üniversitesi (The United Kingdom Open University- UKOU) BİT vasıtası ile yüksek nitelikli dersler verebilen okulların en bilinen örneğidir. Birleşik Krallık Açık Üniversitesi öğrenciler ve öğretmenler arasındaki etkileşime aracılık edebilmek için FirstClass adını verdikleri bir sistem kullanmaktadırlar. Yüzyüze etkileşim tercihli ve kısıtlı olarak sağlanmaktadır. Birleşik Krallık Açık Üniversitesi'ndeki akademik programların en ayırdedici özelliği bu programlardaki derslerin kalitesidir. Örnek ders bilgilerine http://tu170.open.ac.uk/info adresinden ulaşabilirsiniz. Yukarıda verilmiş olan liste, dünyada pekçok farklı örneğin bulunabileceği göz önüne alındığı için, her durumu kapsar nitelikte hazırlanmış değildir. BİT'e Dayalı Dersler İnternet ortamındaki dersler belli başlı üç tarzda verilir. Bunlar; müfredat-destek modeli (content-plus-support), kapsamlı model (wraparound), ve bütünleşik (integrated) model [1]. Bu üç modeli sırasıyla açıklayalım. Müfredat-destek modeli, dersin müfredatı ve eğitim desteğinin ayrışması üzerine kuruludur. Müfredatlar dersin değişmeyen statik kısımlarıdır ve pekçok farklı biçimde öğrenciye sunulabilirler; mesela yazılı, işitsel, görsel, veya web materyali olarak. Eğitim desteği ise istenilen zamanda telefon, e-posta, internet konferansı, ve hatta yüzyüze verilebilir. İnternet ortamındaki etkileşim düzeyi düşüktür (toplam zamanın %20'sinden fazlasını kaplamaz). Bu tarz eğitim geleneksel öğretme metodlarına en yakın duranıdır ve maliyeti en yüksek olan ders verme türü olmasına rağmen hâlihazırda en çok kullanılan modeldir. Kapsamlı model, ders kitabı vb. varolan bir kaynak çerçevesinde içeriğe özel etkinlikler ve çalışma takvimlerinden müteşekkil dersler verilmesi üzerinde kuruludur. Öğrenme sürecine kaynak odaklı bir yaklaşım sunar. Dersi anlama, içeriğe özel etkinlikleri yapma ve çalışma takvimlerini takip etme öğrencilere ait sorumluluklardır. Öğretmenin rolü de daha fazladır; çünkü dersin önceden belirlenmişliği düşüktür. Dersin verildiği her zamanda tartışmalar ve etkinlikler ile dersin kapsamı, bir nevi, süreç içinde yaratılır. Bütünleşik model, müfredat-destek modelinin zıttıdır. Ders, öğrenme kaynakları, ortak etkinlikler ve beraberce yapılan ödev/görevlerden müteşekkildir. Ders müfredatı önceden belirlenmemiştir. Daha ziyade ders ortak etkinlikler, tartışmalar ve beraberce yapılan ödev/görevler ile şekillenir. Ders ilerledikçe kaynaklar katılımcılar tarafından eklenir. Bu yüzden diyebiliriz ki, bütünleşik model, müfredat-destek modelinin ögeleri arasındaki ayrımı ortadan kaldırır. Ve bir öğrenme topluluğu oluşmasına bağımlı bir modeldir. BİT'e Dayalı Öğrenme Yönetim Sistemleri Son zamanlarda pek çok BİT'e dayalı öğrenme yönetim sistemi araçları geliştirilmiştir. Bu araçlar, dersi veren öğretmene, ders materyalini geliştirmek, ödev/görevleri ve sınavları geliştirmek, kayıt olmayı sağlamak, not vermek, öğrenciyi takip edebilmek ve internet üzerinden etkileşim sağlayabilmek ve dersle ilgili idari hususları gerçekleştirebilmek için gerekli gereçleri sağlar. İnternet üzerinden verilecek bir ders hazırlamak için üç ana yaklaşımdan biri benimsenebilir [3]. Bu yaklaşımlardan hangisinin seçileceği dersin gereketirdiği şeylere ve dersi tasarlayan kişiye bağlıdır. Yazımın devamında webe dayalı ders yönetimi için gerekli olan ve en bilinen araçları (daha çok Ders Paketi yaklaşımında kullanılanları) listeleyeceğim. Bunlar WebCT, Blackboard, Convene.com's Ac@deme, Internet Classroom Assistant, e-college.com, ve Virtual-U. Liste burada son bulmuyor elbet, geliştirilmiş olan ve önemli SÖO'ların ayarlamaları yapılırken kullanılan pek çok başka araç da vardır. Bu araçlara örnekler ise Intralearn, Softarc FirstClass, Eduprise.com, E-Education, IMSeries Asymetrix, Centra Symposium, CoSE, CoMentor, Learning Landscapes, CourseInfo ve diğer pekçokları olarak verilebilir. Webe dayalı ders yönetim sistemleri hakkında daha kapsamlı araştırmalara ulaşmak için [2, 3, 6] numaralı kaynaklara bakmanızı tavsiye ederim. Webe dayalı ders yönetim sistemleri araçlarının destekledikleri özelliklerin karşılaştırmalı analizlerini için ise [1, 2, 3] kaynaklarına bakabilirsiniz. Öğrenme Yönetim Sistemi Tercihi (ÖYS) Hangi Öğrenme Yönetim Sistemi (ÖYS) ürününü kullanacağınız öğrenme hedefleri ile alakalıdır. Mesela, derslerinde bilginin verileceği internete dayalı eğitim hedefi ile derslerinde becerilerin verileceği teknik yetiştirme hedefi arasındaki farklar sizin için hangi ÖYS'nin en uygun tercih olabileceğini önemli ölçüde belirler. Eğitim temelli ÖYS'de, sistemin idari hizmetleri otomatize etmesi gerektiği kadar öğrenme sürecinin parçalarını da etkinleştirmeli, profesörlerin ders bilgisini postalamalarını da sağlamalı, eğitim kaynaklarını da tutmalı, senkron ve asenkron tartışmalara da olanak vermeli ve değerlendirme hizmetleri de sunmalıdır. Ancak, yetiştirmeye dayalı ÖYS'de idari hizmetler daha az önem sahiptir ve odak noktası asıl olarak öğrenme sürecini sağlayacak ve idame ettirecek uygulamalara kayar. Örnek vermek gerekirse, ticari olarak satışı yapılan birkaç ÖYS'nin bünyesinde, önceden belirlenmiş bir öğrenme rotasında öğrencinin ilerlemesini takip edebilme yeteneği olan özellikler vardır. Bazı örnekler, öğrencinin ilk girişteki bilgi düzeyi ile yetiştirilmiş ve dersi geçmesini sağlayacak düzeyini karşılaştırabilme özelliğini bünyesinde bulunduran Learning Portal, Ingenium, ve Docent içerirler. Aşağıdaki ana ölçütler, PC Week'in Ekim 1999 sayısında [4], yedi ÖYS'nin karşılaştırılması ve değerlendirilmesinde kullanılmıştır: Kaynaklar [1] Robin Mason, "Models of Online Courses", ALN Magazine Volume 2, Issue 2 - October 1998.
Abdel-Elah Al-Ayyoub |
||
| - BAŞA DÖN - |